Özgül (Özel) Öğrenme Güçlüğü Nedir?

Öğrenme, bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu kendi düşünce süreçlerinden geçirdiği ve farklı sürelerde kalıcı olan davranışlardır. Erken yaşta daha hızlı ve kalıcı bir öğrenme gerçekleşirken ileriki yaşlarda bu öğrenme yavaşlayabilir.

Özgül Öğrenme Güçlüğü ise insanın yaşamı boyunca devam eden nörolojik temeli olan bir bozukluktur. Normal veya normalin üstünde zekâya sahip olan, nörolojik herhangi bir rahatsızlığı veya duyusal özrü olmayan bireylerin; okuma, aktif dinleme, konuşma, akıl yürütme, matematik becerilerini kazanma ve sosyal etkileşim gibi konularda sorun yaşaması ile kendi performansının altında bir performans göstermesi anlamına gelen gelişimsel bir bozukluğu ifade eder.
Alt Tipleri

• Disleksi (Okuma bozukluğu)
• Disgrafi (Yazma bozukluğu)
• Diskalkuli (Sayısal bozukluk)

Etiyolojisi farklı kültür ve genetik faktörlere göre değişiklik gösterebilir. Doğumdan önce ve sonra gerçekleşen beyin hasarları, nörolojik hastalıklar, fonolojik bozukluk veya genetik geçişli rahatsızlıklar bu bozuklukların görülmesinde etkili olabilir. Sigara ve alkol kullanımı, akraba evlilikleri, çocuğa yeterli ilgi ve bakımın verilmemesi gibi durumlar da özel öğrenme güçlüğünde önemli rol oynayan diğer etmenlerdir.

Özgül Öğrenme Güçlüğü Belirtileri

Erken çocukluk döneminde bu durumları yaşayan bireyler farklı sorunlarla baş etmek durumunda kalabilirler. Bunlar Özgül Öğrenme Güçlüğünün belirtilerini oluşturur. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Akademik Sorunlar

Çocuğun herhangi bir zekâ problemine sahip olmamasına rağmen okuma-anlamada zorluk yaşaması, yazı yazmada normalin üstünde bir güçlük göstermesi veya eksik yazması, matematiksel becerileri hızlıca unutması ya da tam bir öğrenme gerçekleştirememesi gibi sorunlar çocuğun akademik başarısını olumsuz etkiler. Bu olumsuz etkilenme çocuğun kendini iyi bir şekilde ifade edememesine neden olur ve bazı duygusal problemleri de beraberinde getirir.

• İşitsel ve Görsel Bellek Sorunları

Bu dönemde çocuklar fonolojik farkındalıkta ve görsel becerilerde zorluk yaşayabilirler. Bazı sesleri ve harfleri çıkarmada zorluk, harfleri karıştırma(b-d), yüksek sesle okunan metni anlamama gibi bazı işitsel sorunlar yaşayabilirler. Görsel becerilerde ise şekil-zemin oryantasyonu yapamama, geometrik şekilleri çizememe ve uzaklık-derinlik algılama işlevlerinde zorluk yaşayabilirler.

• Dil Sorunları

Genellikle dil becerileri çok fazla gelişmez. Sentaks güçlükler yaşayabilirler. Yani kelimeleri dilin yapısına uygun olarak sıralayıp konuşmak bireyler için zor hale gelebilir. Çocuğun anlaşılır bir şekilde konuşmuyor olması, kelime dağarcığının zayıf olması, sözel belleğin güçlü olmaması ve sesleri anlayamaması ileride okuma güçlüğü yaşamasına neden olabilir.

• Organizasyon ve Oryantasyon Sorunları

Zaman kavramlarını tam olarak algılayamadıkları için zamanı yönetmede sorun yaşarlar. Bir yerde bulunduklarında oraya adapte olmada sorun yaşayabilir, yer-yön karıştırabilir ve sağ ile solunu ayırt etmede bazı sorunlar yaşayabilirler.

• Zamanı Algılama Sorunları

Zamanları karıştırabilir veya hangisinin tam olarak ne ifade ettiğini tam olarak anlamayabilirler. Örneğin, dün, bugün, yarın, birazdan, 10 dakika sonra, 1 saat sonra..

• Motor Koordinasyon Sorunları

Genelde el-göz koordinasyonları zayıftır ve çizim yapmada veya bir çizimi taklit etmede güçlük yaşarlar. Düğme ilikleme, makas kullanma, ayakkabı bağcıklarını bağlama veya geometrik şekiller çizme gibi durumlarda bazı güçlükler görülebilir.

Bu durumlar göz önünde bulundurulduğunda erken tanının önemi özel öğrenme güçlüğünde de karşımıza çıkıyor. Bu güçlükler nedeniyle eğitim hayatına ve sosyal çevresine uyum sağlayamayan bireyler kendini toplumdan soyutlayabilir. Zihinsel bir problemi olmadığı halde kendisi ve ailesi için farklı yıkıcı etkiler taşıyan özgül öğrenme güçlüğünü doğru bir şekilde tanımak ve zamanında müdahale etmek oldukça önemlidir.

Erken tespit çok kolay bir durum olmasa da anahtar kısım çocuğun öğrenme süreçlerini takip etmektir. Bu erken tespit farklı stratejilerin uygulanmasında yardımcı rol oynar. Özgül öğrenme güçlüğü, okul öncesi veya okul döneminde aile ya da öğretmenler tarafından fark edildiğinde bir uzmandan destek almak ve çocuğa uygun eğitimi vermek en doğru adım olacaktır.

Özgül Öğrenme Güçlüğünde Tedavi

Özgül Öğrenme Güçlüğü yaşam boyu sürebilen bir bozukluktur. Sürecin erken fark edilmesi ve ona göre bir yaşam tarzı oluşturulması sahip olan birey için çok önemlidir. Bozukluğun herhangi bir medikal tedavisi bulunmamaktadır. Fakat bu bozukluğun etkisi olabilecek veya ona eşlik eden depresyon, kaygı bozukluğu ve hiperaktivite gibi rahatsızlıklar mevcut ise bunlara özel ilaç tedavilerine başlanabilmektedir.

Özgül öğrenme Bozukluğunda en önemli tedavi psiko-eğitimdir. Bireyin, ailesinin ve ona akademik hayatında eşlik eden öğretmenlerinin bir psiko-eğitimden geçmesi gerekmektedir. Öncelikle ÖÖG’ ye sahip bireyin zorlandığı alanlar belirlenmelidir. Birey için özel bir program hazırlanmalı ve normal örgün eğitimin yanında zorlandığı bu alanları geliştirecek ya da çözümleyecek özel eğitimler verilmelidir.

Bireye özel yapılandırılmış akademik desteğin düzenli olarak uygulanması onun sosyal hayatında kendini daha uyumlu hissetmesini sağlayacaktır. Ayrıca ev içerisinde ve okulda bireyin sahip olduğu bozukluğun farkında olunması ve ona göre bir düzen kurularak destek olunması bireyin gelişimini desteklemekle beraber süreci de hızlandırmaktadır.

Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda, Özgül Öğrenme Güçlüğünün fark edilmesi ile bireye uygulanan erken müdahale programları ve gerekli eğitim hizmetlerinin verilmesi oldukça önemli bir durumdur. Bu süreçlerde çocuğun yanında olmak ve doğru bir eğitim almasını sağlamak onun zorluk yaşadığı akademik başarısının gelişmesine ve sağlıklı bir kimlik oluşturmasına destek olacaktır.