Dünya Sağlık Örgütü’ne (2013) göre; yeterli zekâ, sosyokültürel fırsatlar ve
bireye uygulanan eğitime rağmen verimli okuma becerisi kazanmada meydana gelen
beklenmedik ve kalıcı başarısızlık özel öğrenme güçlüğü olarak tanımlanmaktadır.
Özel öğrenme güçlüğü bireylere göre farklılık göstermekte; bireyin beyin yapısı,
çevresel faktörler, aile desteği, aldığı eğitimin süresi ve etkililiği, bireydeki özel
öğrenme güçlüğünün yapısını değiştirmektedir.
Nedenleri kesin olarak bilinmemekle birlikte araştırmalar, bu bozukluğun
gelişmesinde hem genetik hem de çevresel bazı etkenler olduğunu ileri sürülmüştür.
(Mukaddes, 2018). Bunlar, değişik beyin bölgelerine ilişkin işlevsel sorunlarla
açıklandığı gibi, değişik beyin bölgeleri arasındaki koordinasyon bozukluğu ile de
açıklanmıştır.
Özel Öğrenme Güçlüğü olan çocukların ortak yönlerini saptayabilmek için,
ailesel ve sosyo kültürel özellikler, doğum esnasında yaşanan sorunlar, gebelik ve
bebeklik döneminde maruz kalınan olumsuzluklar araştırılmıştır. Kullanılan bir diğer
yöntem ise beyin görüntüleme teknikleridir. Fonksiyonel MR ile öğrenme güçlüğü ve
beyin arasındaki bağlantıyı saptamaya yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
Bu çalışmalar ile öğrenme güçlüğü yaşayan bireylerde beyinde anatomik bir bozukluk
olmadığı ortaya çıkmıştır. (Balcı,2017) Ancak yapılan taramalarda beyinde planum
temporale denilen alanında büyüklüğünde değişiklikler görülmüştür. Dil ile ilgili alan
(Wernicke alanı) bu bölgede bulunmaktadır. Sol hemisferdeki planum temporale, sağ
hemisphere göre daha uzun ve büyüktür. Bu da sol beyin yarısındaki dil
dominantlığının anatomik temelini olusturuğu düşünülmüştür. Öğrenme güçlüğü
yaşayan çocuklarda bu asimetri ortadan kalkmış ya da ters asimetri gelişmiş
olabileceği düşünülmektedir. (Gülbetekin, 2016)
Aynı zaman da son yıllarda yapılan çalışmalarda, genlerle ilgili de bazı tespitler
yapılmıştır. Öğrenme güçlüğüne sebep olan 15. Ve 16. Kromozomlar üzerindeki
genler tespit edilmiştir. Günümüzde 1,2,3,11,18 kromozomların öğrenme güçlüğü
oluşumundan sorumlu oldukları kanıtlanmıştır. (Fagerheim, 1999)
Bunun yanısıra çevresel etken olarak ailesinde okuma ve konuşma gibi bazı güçlükler
olan çocukların, öğrenme güçlüğüne daha yatkın oldukları ileri sürülmüştür.
Hamilelikte sigara alkol tüketimi, enfeksiyonlar, doğum sırasındaki
komplikasyonlarda bu bozukluğun gelişiminde rol oynamaktadır. (Fagerheim ve
ark.,1999)
Eğitim programı öncesi ve sonrası beyinde oluşan değişiklikleri saptamak amacıyla
Simos ve arkadaşlarının yaptıkları, bir çalışmada (2002), özel öğrenme güçlüğü
yaşayan çocuklarda yoğun bireysel müdahale programının başarıyla
tamamlanmasından sonraki süreçle ilişkili olarak uzay-zamansal beyin aktivasyon
profillerindeki değişiklikleri incelemişlerdir. Müdahale programından önce, özel
öğrenme güçlüğü yaşayan tüm çocuklar, normal olarak fonolojik işlemede yer alan bir
alan olan superior temporal girusun (STGp) arka kısmının çok az aktivasyonunu veya
hiç aktivasyonunu içermeyen belirgin şekilde anormal aktivasyon profilleri
göstermişlerdir ve karşılık gelen sağ hemisfer alanında artan aktivasyon görülmüştür.
Müdahaleden sonra okuma becerilerinde önemli gelişme sağlayan ve özel öğrenme
güçlüğü belirtileri silinen çocuklarda, sol STGp'deki etkinlik her katılımcıda birkaç
kat arttı. Özel öğrenme güçlüğü olmayan çocukların aktivasyon profillerinde zamanın
bir fonksiyonu olarak sistematik bir değişiklik elde edilmemiştir.
KAYNAKÇALAR
World Health Organization. (2013). Dyslexia.
Mukaddes N.M., Ercan E.S. (2018) Nörogelişimsel Bozukluklar. İstanbul: Nobel Tıp
Kitabevi
Balcı E. (2017). DİSLEKSİ HAKKINDA GERÇEKLER: DİSLEKSİ NEDİR VE NE
DEĞİLDİR? Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.19, (1) (6 7)
Gülbetekin E. (2016) ‘ Hemispheric Asymmetries in Children’s Cognitive Functions’.
Mediterranean Journal of Humanities. VI/1 (2016).
Fagerheim T., Raeymaekers P.(1999). A New gene for dyslexia is located on
chromosome 2.’ Journal of Med Genet 1999 36 :664 669.
P.G. Simos, J.M. Fletcher, E. Bergman, J.I. Breier, B.R. Foorman, E.M. Castillo, R.N.
Davis, M. Fitzgerald, A.C. Papanicolaou. (2002). Dyslexia-specific brain activation
profile becomes normal following successful remedial training. Neurology.
